Δευτέρα 21 Μαρτίου 2016

"Δίπτυχο"

Αώος


Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ποίησης, που γιορτάζεται κάθε εαρινή ισημερία, στις 21 Μαρτίου, παραθέτουμε ένα ποίημα του Ηπειρώτη Τάσου Πορφύρη.

"ΔΙΠΤΥΧΟ"

Στη λογοτεχνική συντροφιά της Κόνιτσας
για το καλοκαίρι του 2000.

Ι. Αώος
Το κεφαλαίο Άλφα με τα σκέλη του φυτεμένα χωριστά, να ανταμώνουν στην κορφή σχηματίζοντας οξεία γωνία μεταξύ τους. Στη μέση της διαδρομής τους μια δρένια γρέντα ενώνει τα δύο μέρη, στηρίζοντάς τα, μην τυχόν κι ο άνεμος που καλπάζει θυμωμένος απ’ το φαράγγι, τα γκρεμίσει. Αριστερά, ψηλά, μια ψιλή ξεχασμένη απ’ την εποχή του πολυτονικού, μισοφέγγαρη σελήνη, παραμυθιάζει το τοπίο.
Χαμηλότερα το Ω-μέγα με τα θυμωμένα νερά του καθώς κατρακυλούν από βράχους και σκέμπια στον ύπνο των βελανιδιών, με την περισπωμένη αϊτό μ’ ανοιγμένες τις φτερούγες να ισοζυγιάζεται στον ουρανό του, συντροφεύοντάς το στην πορεία του καθώς ποτίζει δέντρα και ξεδιψάει αγρίμια, τους υπηκόους του.
Κι από κοντά το ο-μικρόν να κρατάει το ίσον σε τούτο το πολυφωνικό τραγούδι του φαραγγιού, με παρτή τον καταρράχτη που κατρακυλάει φουριόζος, και κλώστη τον άνεμο ν’ ανακατεύει φυλλωσιές και κόμες δρυάδων. Και καμιά άλλη φωνή δεν γίνεται αποδεκτή κι όταν παρ’ ελπίδα ακουστεί, το φαράγγι την επιστρέφει θυμωμένα, άγρια, επιτιμητικά. Δεν έχεις παρά να δοκιμάσεις, για να εισπράξεις την οργή του. Μονάχα ό,τι λέγεται κάτω από την ευθεία του ίσου επιτρέπεται, στο ύψος των ταπεινών ανθισμένων λουλουδιών και τις αστραφτερές σταγόνες στα πέταλά τους και λίγον άνεμο πάνω τους καθώς γέρνουν προς τη μεριά των νερών, μ’ εμπιστοσύνη. Όλο τούτο το θαύμα συμβαίνει ερήμην μας -πώς θάταν αλλιώς θαύμα;- καθώς είμαστε μικρές κουκκίδες για λίγες ώρες, παράσιτα που επωφελούνται από το ζωογόνο κλίμα, και τα ίχνη των πελμάτων μας για λίγο και δυσδιάκριτα, πριν από τον άνεμο και τη βροχή.
Τέλος, το τελικό σίγμα, οφιοειδές και συριστικό να ελίσσεται γλυστρώντας προς τις σπηλιές των πηγών όπου σχεδιάζεται λεπτό προς λεπτό, μέτρο το μέτρο η διαδρομή του ποταμού. Σε ποια σημεία θα τον ανταμώνουν παραπόταμοι και χείμαρροι, σε ποιες οβίρες θα αποθέσουν οι πέστροφες τα αυγά τους, ποιους και πόσους κάμπους θα ποτίσει και σε ποια δέλτα γαλήνιος και πλήρης εποχών -σημαδεμένων από κεραυνούς κι έναστρες ευδίες -, θα ξεκουραστεί, αφήνοντας καλάμια και πουλιά να τον κατοικήσουν, καθυστερώντας την είσοδό του στη θάλασσα, την αλμυρή από τα δάκρυα των ναυαγίων.
 


ΙΙ. Η κυρία Αγγελικούλα απ’ τη Μολυβδοσκέπαστο.

Ποιες πόρτες μας ανοίγεις Αγγελικούλα απ’ τη Μολυβδοσκέπαστο, ποιες πόρτες;
Πόρτες παλιές ξύλινες, σφαλισμένες απ’ τον καιρό, ταλαιπωρημένες από τη βροχή και τον άνεμο, ένα με τον κισσό και τη σταυρωμένη μνήμη που πλέκονται πάνω της. Με το μαντήλι σου να κρύβεις μαλλιά που ξεχύνονταν ως τη μέση και τη φωνή σου να ξυπνάει λησμονημένα τραγούδια από κείνα τα λυπητερά του χωρισμού και της απόγνωσης.
Και μ’ έναν χορό στα δυο -όταν το μοιρολόι σφουγγίζει τα δάκρυά του από τον λυγμό για τους απόντες, και το γυρίζει διακριτικά σε χορό-, ν’ αμπώχνεις τον καιρό, λιγοστεύοντας την απόσταση από το αντάμωμα, λιγοστεύοντας και σένα την ίδια, δίνοντας στον Μινώταυρο της ξενιτιάς χαψιές από το δικό σου το κορμί για να μην τις πάρει απ’ τους δικούς σου.
Ποια σκέμπια σε σιγουρεύουν, ποιο θυμωμένο ποτάμι σ’ αντριεύει, ποιος άνεμος καθαρίζει τα σωθικά σου από τις πίκρες και νιώθεις λεύτερη;
Ποιος ερχομός βάζει μπουγάδα μ’ αλισίβα, καθαρίζει το σπίτι, ποτίζει τον κήπο, ανθίζει τα φυτά, κρεμάει αστραφτερές σταγόνες δρόσου στα πρωινά όνειρα καθώς καθυστερούνε στην αυλή δοκιμάζοντας ντεμπίνες από την περγουλιά; Ποια ξερικά χωράφια μετρούν τον πόνο σου γιατί το γέννημα βγαίνει λειψό απ’ τις χαλικαριές τους;
Ας είναι ευλογημένα τα νερά του ποταμού που ποτίζει τα καλαμποχώραφα κι η ζεστή μπομπότα -από τα χέρια σου ζυμωμένη και ριγμένη στο φούρνο-, ακριβή λιχουδιά, νέκταρ κι αμβροσία αντάμα. Κι όταν από απροσεξία μας έπεφτε κανένα κομμάτι στο σιάδι, το παίρναμε διακριτικά -με ευλάβεια θάλεγα-, το φιλούσαμε και το φέρναμε προσεκτικά στο στόμα.
Ποια σεντούκια με θησαυρούς μας ανοίγεις και γεμίζει η κάμαρη μυρωδιές από φρούτα και ξεχασμένα φιλιά;
Ποιες κουρτίνες παραμερίζεις να φανούν η Νεμέρτσκα και το Πάπιγγο, αυτά τα βουνά που δεν αστειεύονται;
Κι όταν έρθει η ώρα του αποχωρισμού, πυκνή αντάρα ανηφορίζει απ’ την κοιλάδα κρύβοντας βουνά, δέντρα, σπίτια, ανθρώπους και δάκρυα και μοναχά η κραυγή -μαχαιριά της Γιαγιάς Γκαβάκως από τη Βήσσιανη ακούγεται για λογαριασμό όλων των Γιαγιάδων και Μανάδων της Ηπείρου: Ούι, τα σκωτοπλέμονά μου, η μαύρη κι άλαλη!

Τάσος Πορφύρης 
   

Nelly's: "Ηπειρώτισσες στις θημωνιές"



Παρασκευή 18 Μαρτίου 2016

Ευρωπαϊκές Μέρες Χειροτεχνίας

 
Ο Δήμος Ζαγορίου συμμετέχει στη διακρατική δράση προώθησης και υποστήριξης των χειροτεχνικών επαγγελμάτων JEMA, εκπροσωπώντας για πρώτη φορά την Ελλάδα.
Η δράση αφορά τη συμμετοχή στις «Ευρωπαϊκές μέρες των χειροτεχνικών επαγγελμάτων» που οργανώνει εδώ και 10 χρόνια το Εθνικό Ινστιτούτο των Χειροτεχνικών Επαγγελμάτων της Γαλλίας με συμμετοχή μέχρι σήμερα 15 ευρωπαϊκών χωρών.
Κάθε χώρα που συμμετέχει οργανώνει δράσεις προώθησης ανάλογα με τις δυνατότητές της και με την καθοδήγηση του συντονιστή από το Παρίσι που καθορίζει κάθε χρόνο τον θεματικό άξονα.
Το θέμα του 2016 είναι «Ας σμιλέψουμε το μέλλον»
Πρόγραμμα δράσεων του Δήμου Ζαγορίου:
  • Οργάνωση ημερίδας
  • Ελεύθερες επισκέψεις σε εργαστήρια της περιοχής Ζαγορίου (π.χ. Ριζάρειο χειροτεχνικό κέντρο, Άνω-Κάτω, Στέρνα, Σαΐτα), αλλά και σε εργαστήρια της πόλης των Ιωαννίνων.
  • Διοργάνωση εκπαιδευτικών εργαστηρίων από το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου (σκάλισμα πέτρας, κεραμικά αντικείμενα, ξυλογλυπτική)
  • Έκθεση καινοτομικών δημιουργιών από το Ζαγόρι και την ευρύτερη περιοχή
Οι δράσεις προωθούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο μέσω ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης και έντυπου υλικού
Για τα υπόβαθρα των εντύπων, αφισών κλπ. χρησιμοποιείται κοινό υπόβαθρο και λογότυπο και κάθε χώρα τα προσαρμόζει στη γλώσσα της.
Οι ευρωπαϊκές μέρες των χειροτεχνικών επαγγελμάτων θα γίνουν φέτος 1,2 και 3 Απριλίου και θα είναι η πρώτη φορά που συμμετέχει η Ελλάδα.
Συνεργάζονται με το Δήμο Ζαγορίου για την υλοποίηση τους, το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, η Ένωση Τουριστικών Επιχειρήσεων Ζαγορίου το Ριζάρειο Χειροτεχνικό Κέντρο, το Οικομουσείο Ζαγορίου και η Αναπτυξιακή Εταιρία Ζαγορίου.

Κυριακή 13 Μαρτίου 2016

Καλή Σαρακοστή!

Αύριο η Καθαρή Δευτέρα!
Η Καθαρά Δευτέρα είναι το τέλος των Απόκρεω και η πρώτη μέρα της Σαρακοστής. Λαγάνα, Κούλουμα και Χαρταετοί. Η λέξη Καθαρή εκκλησιαστικά σημαίνει το ξεκίνημα της κάθαρσης των Χριστιανών που αρχίζει με νηστεία
Από την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάει η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Απαραίτητα στοιχεία της αποκριάς θεωρούνται τα κούλουμα και ο χαρταετός. Ο εορτασμός του καρναβαλιού κλείνει με τα κούλουμα και το πέταγμα του χαρταετού.
Με τον όρο κούλουμα, εννοούμε τη μαζική έξοδο του κόσμου στην ύπαιθρο και τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας έξω στην φύση. Τα κούλουμα είναι γνωστά και σαν κούλουμπα, κούμουλες, κουμουλάθες ή κούμουλα. Είναι ένα παραδοσιακό λαϊκό πανηγύρι.
Σύμφωνα με τον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, Νικόλαο Πολίτη, η προέλευση της λέξης είναι λατινική, από το cumulus, που, εκτός από την σημασία του σωρού, σημαίνει και την αφθονία, το περίσσευμα, το πέρας, αλλά και τον επίλογο. Η γιορτή της Καθαράς Δευτέρας θεωρείται ο επίλογος των βακχικών εορτών της αποκριάς, οι οποίες ουσιαστικά αρχίζουν την Τσικνοπέμπτη και τελειώνουν την Καθαρά Δευτέρα.
Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδος την Καθαρά Δευτέρα καθαρίζουν ό,τι απόμεινε από τα μη νηστίσιμα φαγητά της αποκριάς, διότι και τέτοιου είδους λιχουδιές γεύονται μερικοί, αντί για λαγάνες, χαλβά, ελιές και πίκλες που προτιμούν οι πιο πολλοί, σαν αποτοξίνωση από τα πλούσια φαγοπότια της αποκριάς.
Σε άλλα μέρη της Ελλάδας, όπως π.χ. στην Ήπειρο, οι νοικοκυρές καθαρίζουν τις κατσαρόλες και όλα τα χάλκινα σκεύη από τα λίπη της αποκριάς με ζεστό σταχτόνερο μέχρι ν' αστράψουν και βάφουν άσπρα τα πεζοδρόμια.
Αντίθετα άλλοι βάφουν μαύρα τα πρόσωπά τους με καπνιά ή μπογιά παπουτσιών, καθώς χορεύουν και μεθούν όλη την ημέρα σε υπαίθριες συγκεντρώσεις.
Απαραίτητο συμπλήρωμα της Καθαράς Δευτέρας αποτελεί το πέταγμα του χαρταετού, του αστεριού στα ψηλώματα. Τους χαρταετούς τους κατασκεύαζαν παλιά μόνοι τους με καλάμια και χαρτί. Ήθελαν μαστοριά στο ζύγισμα. Αν δεν τα κατάφερνες να τα ζυγιάσεις, χαρταετό ψηλά δεν έβλεπες.
Με το χαρταετό πέταγαν μακριά κάθε έγνοια του χειμώνα, με τον ερχομό της άνοιξης!

Βασιλική Τράκη

Σάββατο 5 Μαρτίου 2016

Ουαρσάν Σάιρ: "Πατρίδα"


Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα του,
εκτός αν πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία.
Τρέχεις προς τα σύνορα, μόνο όταν βλέπεις
ολόκληρη την πόλη να τρέχει κι εκείνη.
Οι γείτονές σου τρέχουν πιο γρήγορα από σένα
με την ανάσα ματωμένη στο λαιμό τους.
Το αγόρι που ήταν συμμαθητής σου
που σε φιλούσε μεθυστικά πίσω από το παλιό εργοστάσιο τσίγκου
κρατά ένα όπλο μεγαλύτερο από το σώμα του.
Αφήνεις την πατρίδα
μόνο όταν η πατρίδα δε σε αφήνει να μείνεις.
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα, εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγά
Φωτιά κάτω απ΄ τα πόδια σου
ζεστό αίμα στην κοιλιά σου
Δεν είναι κάτι που φαντάστηκες ποτέ ότι θα έκανες
μέχρι που η λεπίδα χαράζει απειλές στο λαιμό σου
και ακόμα και τότε ψέλνεις τον εθνικό ύμνο
ανάμεσα στα δόντια σου
και σκίζεις το διαβατήριό σου σε τουαλέτες αεροδρομίων
κλαίγοντας, καθώς κάθε μπουκιά χαρτιού
δηλώνει ξεκάθαρα ότι δεν πρόκειται να γυρίσεις.

Πρέπει να καταλάβεις
ότι κανένας δε βάζει τα παιδιά του σε μια βάρκα
εκτός αν το νερό είναι πιο ασφαλές από την ξηρά
Κανένας δεν καίει τις παλάμες του
κάτω από τρένα, ανάμεσα από βαγόνια
Κανένας δεν περνά μέρες και νύχτες στο στομάχι ενός φορτηγού
τρώγοντας εφημερίδες
εκτός αν τα χιλιόμετρα που ταξιδεύει
σημαίνουν κάτι παραπάνω από ένα ταξίδι.
Κανένας δε σέρνεται
κάτω από φράχτες
Κανένας δε θέλει να τον δέρνουν
να τον λυπούνται
Κανένας δε διαλέγει τα στρατόπεδα προσφύγων
ή τον πλήρη σωματικό έλεγχο σε σημεία
όπου το σώμα σου πονούσε
ή τη φυλακή,
επειδή η φυλακή είναι ασφαλέστερη
από μια πόλη που φλέγεται
Και ένας δεσμοφύλακας το βράδι
είναι προτιμότερα από ένα φορτηγό
γεμάτο άντρες που μοιάζουν με τον πατέρα σου
Κανένας δε θα το μπορούσε
κανένας δε θα το άντεχε
κανένα δέρμα δε θα ήταν αρκετά σκληρό
για να ακούσει τα:
Γυρίστε στην πατρίδα σας, μαύροι
πρόσφυγες
βρ
ωμομετανάστες
ζητιάνοι ασύλου
που ρουφάτε τη χώρα μας
αράπηδες, με τα χέρια απλωμένα
μυρίζετε περίεργα
απολίτιστοι
κάνατε λίμπα τη χώρα σας και τώρα θέλετε
να κάνετε και τη δική μας

Πώς δε δίνουμε σημασία
στα λόγια
στα άγρια βλέμματα
Ίσως επειδή τα χτυπήματα είναι πιο απαλά
από το ξερίζωμα ενός χεριού ή ποδιού
ή τα λόγια είναι πιο τρυφερά
από δεκατέσσερις άντρες
ανάμεσα στα πόδια σου
ή οι προσβολές είναι πιο εύκολο
να καταπιείς
από τα χαλίκια
από τα κόκαλα
από το κομματιασμένο κορμάκι του παιδιού σου.

Θέλω να γυρίσω στην πατρίδα,
αλλά η πατρίδα είναι το στόμα ενός καρχαρία
Πατρίδα είναι η κάννη ενός όπλου
και κανένας δε θα άφηνε την πατρίδα
εκτός αν η πατρίδα σε κυνηγούσε μέχρι τις ακτές
εκτός αν η πατρίδα σού έλεγε να τρέξεις πιο γρήγορα
να αφήσεις πίσω τα ρούχα σου
να συρθείς στην έρημο
να κολυμπήσεις ωκεανούς
να πνιγείς
να σωθείς
να πεινάσεις
να εκλιπαρήσεις
να ξεχάσεις την υπερηφάνεια
Η επιβίωσή σου είναι πιο σημαντική.
Κανένας δεν αφήνει την πατρίδα
εκτός αν η πατρίδα είναι
μια ιδρωμένη φωνή στο αυτί σου
που λέει:
Φύγε,
τρέξε μακριά μου τώρα!
Δεν ξέρω τι έχω γίνει
αλλά ξέρω ότι οπουδήποτε αλλού
θα είσαι πιο ασφαλής απ
' ό,τι εδώ


Η Ουαρσάν Σάιρ γεννήθηκε στην Κένυα και μεγάλωσε στην Αγγλία. Η πρώτη πλήρης ποιητική συλλογή της αναμένεται να κυκλοφορήσει το 2016, ωστόσο έχει ήδη τιμηθεί με διάφορα βραβεία, μεταξύ αυτών το Βραβείο Αφρικανικής Ποίησης από το Πανεπιστήμιο Brunel (2013).

Τα έργα τέχνης με τα βότσαλα είναι του Σύριου γλύπτη Nizar Ali Badr