Η Ήπειρος της Φύσης και του Πολιτισμού στο επιστημονικό μικροσκόπιο

φωτ. Κώστας Ζήσης (costaszissis.com)

 

του Γιώργου Κιούση

Έναν σταθμό πεδίου, όπου φοιτητές και επιστήμονες θα μελετούν και θα διδάσκουν το ιδιαίτερου φυσικού κάλλους τοπίο της Ηπείρου, απέκτησε το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

Πρόκειται για οικήματα σε περιοχές υψηλής περιβαλλοντικής αξίας, απομακρυσμένα από αστικά κέντρα, όπου ερευνητές από το οικείο Πανεπιστήμιο και από Πανεπιστήμια εγχώρια ή του εξωτερικού ή Ερευνητικά Ιδρύματα διαμένουν για να διδάξουν, να πραγματοποιήσουν επιτόπιες έρευνες, να κάνουν δειγματοληψίες, ή τέλος να οργανώσουν επιστημονικά συμπόσια.

Ο σταθμός προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Κατ' αρχάς φέρνει σε επαφή τους φοιτητές με τη φύση, δημιουργώντας μια αμεσότητα με το αντικείμενο μελέτης και κεντρίζοντας το ενδιαφέρον τους για το περιβάλλον. Δεύτερον, διευκολύνει τους ερευνητές λόγω της εγγύτητας με το ερευνητικό τους αντικείμενο. Η παρατήρηση, η δειγματοληψία, η ανάλυση, η επιστημονική συζήτηση, όλα γίνονται στο κέντρο του ενδιαφέροντος, τίποτα δεν γίνεται σε ένα αποστειρωμένο περιβάλλον, όπως είναι το πανεπιστημιακό εργαστήριο.

Το 2012 έγινε αρχική συμφωνία μεταξύ Λαμπριαδείου Ιδρύματος και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και τον Ιούνιο του 2014 οριστικοποιήθηκε η παραχώρηση της χρήσης ενός κτηρίου 1.500 τ.μ., που λειτουργούσε μέχρι το 2007 ως οικοκυρική σχολή, για την εγκατάσταση του σταθμού πεδίου.

Ο σταθμός ΠΑΛΑΣΕ (Πανεπιστημιακός Λαμπριάδειος Σταθμός Έρευνας) του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων βρίσκεται στα Ανω Πεδινά, στο κέντρο του Ζαγορίου και σε μικρή απόσταση από το περιώνυμο φαράγγι του Βίκου-Βοϊδομάτη, στην υψικόρυφη οροσειρά της Τύμφης, με την τεράστια ποικιλία ενδημικών ειδών (χλωρίδα, πανίδα) και γεωφυσικών μορφών, όπως οι δρακολίμνες, οι χαλικώνες, τα σπηλαιοβάραθρα.

Είναι περιοχή ιδιαίτερου κάλλους όχι μόνο λόγω της βιοποικιλότητας, αλλά και του πολιτισμικού φορτίου της. Θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «πολιτισμικό τοπίο», περιοχή δηλαδή όπου η βιοποικιλότητα και ο πολιτισμός, στις διάφορες μορφές και εκφάνσεις του από τις προϊστορικές εγκαταστάσεις των κυνηγών της εποχής των παγετώνων ώς τα πετρόκτιστα χωριά και το πυκνό δίκτυο από γεφύρια του 18ου και του 19ου αι., έχουν συν-εξελιχθεί για χιλιάδες χρόνια.

«Η Ηπειρος είναι από τις πλουσιότερες περιοχές του πλανήτη σε βιοποικιλότητα», μας λέει ο Γιώργος Θυφρονίτης, αναπληρωτής καθηγητής Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. «Για το τμήμα μας, είναι προτεραιότητα η μελέτη, προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος γενικότερα και ειδικότερα αυτού της Ηπείρου.

»Ενας τέτοιος σταθμός πεδίου δεν ενδιαφέρει μόνο τους βιολόγους. Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο και έπειτα από πρότασή μας στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΠΑΛΑΣΕ συμμετέχουν εκπρόσωποι από τον Τομέα Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας, το Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου και το Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Ηπειρωτικών Σπουδών, ειδική περιφερειακή μονάδα του υπουργείου Πολιτισμού.

»Επίσης, θεωρήσαμε κρίσιμο να συμμετάσχουν στην προσπάθεια όχι μόνο επιστημονικοί φορείς, αλλά και εκπρόσωποι της κοινωνίας, έτσι συμμετέχουν ακόμη στο Δ.Σ. εκπρόσωποι του Δήμου Ζαγορίου, της Δημοτικής Ενότητας και του Λαμπριαδείου Ιδρύματος. Πετυχαίνουμε με τη δομή αυτή τη διεπιστημονικότητα, με την ουσιαστική έννοια του όρου, και την εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας στην επιστημονική προσπάθεια. Το όφελος θα είναι πολλαπλό και αμφίδρομο. Πρώτον, θεωρούμε ότι η επιστήμη πρέπει να διαχέεται στην κοινωνία, να γίνεται κτήμα της και ειδικότερα όταν πρόκειται για το περιβάλλον και τον πολιτισμό, οι εφαρμογές είναι άμεσες και αφορούν όλους και τον καθένα μας. Εμείς, επίσης, χρειαζόμαστε τη στήριξη της κοινωνίας, που θα πρέπει να αναγνωρίσω ότι, ιδιαίτερα από το Λαμπριάδειο Ιδρυμα και τον πρόεδρό του Γ. Δούβλη, μας έχει παραχωρηθεί απλόχερα. Υπάρχουν βέβαια και τα άμεσα πρακτικά οφέλη για την τοπική κοινωνία».

Ο ΠΑΛΑΣΕ έχει ήδη φιλοξενήσει θερινά σχολεία σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο, με συμμετοχή φοιτητών και διδασκόντων από Πανεπιστήμια της Ευρώπης. «Δεν διαθέτουμε όμως εργαστηριακό εξοπλισμό που θα μας επέτρεπε να αναβαθμίσουμε τη λειτουργία του. Αγωνιζόμαστε για να εξασφαλίσουμε χρηματοδότηση από δωρεές και από προγράμματα. Το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων είναι το μοναδικό στη χώρα που διαθέτει ανοικτό σταθμό πεδίου, ο οποίος μάλιστα έγινε δεκτός στο διεθνές δίκτυο OBFS (Organization of Biological Field Stations), στον οποίο ανήκουν σταθμοί όπως αυτοί του Πανεπιστημίου του Stanford.

»Το ίδιο το Πανεπιστήμιο με τη σημερινή στενότητα των οικονομικών του δεν έχει τη δυνατότητα να προχωρήσει στις απαραίτητες εργασίες συντήρησης και κυρίως αναβάθμισης του κτηρίου και των υποδομών του. Λόγω του θεσμικού της ρόλου, η Περιφέρεια Ηπείρου πρέπει να βοηθήσει, το ίδιο και το Ριζάρειο Ιδρυμα, αλλά και όλοι όσοι ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της Ηπείρου και τη διεθνή προβολή των αξιών της, του φυσικού και πολιτισμικού της πλούτου. Πρέπει να καταλάβουμε ότι η επένδυση σε τέτοιου είδους δραστηριότητες, με χαρακτηριστικά εξωστρέφειας και καινοτομίας, είναι μακράς πνοής και εξόχως ανταποδοτικές».

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου 2014 

 

Asphodelus albus. Φωτ. Κώστας Ζήσης (costaszissis.com)